Nuôi tằm lá sắn là một trong những mô hình chăn nuôi mới mẻ trong lĩnh vực nông nghiệp, mang lại hiệu quả kinh tế cao và phù hợp với nhiều vùng miền tại Việt Nam.
Khác với tằm dâu truyền thống, tằm lá sắn có khả năng thích nghi tốt với điều kiện khí hậu nhiệt đới và có thể sử dụng lá sắn làm thức ăn chính.
Cùng tìm hiểu chi tiết về cách nuôi tằm lá sắn hiệu quả, từ chuẩn bị đến bước thu hoạch.
Tằm lá sắn là gì?
Tằm lá sắn (Samia ricini) thuộc họ Saturniidae, là loài côn trùng có giá trị kinh tế cao trong ngành chăn nuôi nông nghiệp.
Vòng đời của tằm lá sắn trải qua 4 giai đoạn: trứng, sâu non (tằm), nhộng và bướm.
Đặc biệt ở giai đoạn sâu non, tằm lá sắn trải qua 5 tuổi với thời gian từ 25-30 ngày tùy theo điều kiện nhiệt độ và độ ẩm.
Khác với tằm dâu, tằm lá sắn có khả năng thích nghi tốt hơn với điều kiện môi trường, ít bệnh tật hơn và có thể phát triển tốt ở nhiệt độ từ 25-32°C.
Đây là ưu điểm lớn khi nuôi tằm trong điều kiện khí hậu nhiệt đới như Việt Nam.
- Nuôi tằm lá sắn mang lại nhiều giá trị kinh tế cao trong lĩnh vực nông nghiệp:
- Tơ tằm lá sắn có giá trị cao, được sử dụng trong ngành dệt may cao cấp
- Nhộng tằm giàu protein, được sử dụng làm thực phẩm và thức ăn chăn nuôi
- Phân tằm là nguồn phân bón hữu cơ chất lượng cao
- Chu kỳ sản xuất ngắn (35-40 ngày/lứa), có thể nuôi 8-9 lứa/năm
- Chi phí đầu tư thấp, phù hợp với nhiều hộ nông dân
Với lợi nhuận có thể đạt từ 30-40% trên tổng chi phí, nuôi tằm lá sắn đang trở thành mô hình chăn nuôi được nhiều nông hộ lựa chọn để đa dạng hóa thu nhập.
Tằm lá sắn là gì?
Cách nuôi tằm lá sắn hiệu quả cao
Để đặt được năng suất thu hoạch cao nhất, người nông dân nên theo dõi cách nuôi tằm lá sắn sau đây:
Cơ sở vật chất để nuôi tằm lá sắn
Nhà nuôi tằm là yếu tố quan trọng quyết định đến sự thành công của mô hình chăn nuôi này.
Một nhà nuôi tằm lý tưởng cần đảm bảo các yếu tố sau:
- Diện tích: Tùy theo quy mô, thông thường 100m² có thể nuôi 10-15 hộp trứng tằm
- Vị trí: Nên chọn nơi cao ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp
- Kết cấu: Nền xi măng, tường gạch hoặc tre nứa, mái lợp ngói hoặc tôn cách nhiệt
- Hệ thống thông gió: Cần có cửa sổ và cửa chính đủ lớn để đảm bảo thông thoáng
- Hệ thống điện: Đảm bảo ánh sáng và vận hành các thiết bị điều hòa nhiệt độ (nếu cần)
Trong chăn nuôi nông nghiệp, việc thiết kế nhà nuôi tằm hợp lý giúp kiểm soát tốt nhiệt độ, độ ẩm và hạn chế sự xâm nhập của thiên địch, góp phần nâng cao tỷ lệ sống và chất lượng kén.
Cách chọn và ấp trứng tằm
Bước đầu tiên trong quy trình nuôi tằm lá sắn là lựa chọn và ấp trứng đúng kỹ thuật. Người nuôi nên chọn trứng từ các cơ sở uy tín, đảm bảo chất lượng.
Trứng tằm tốt thường có màu nâu đậm hoặc xám đen, đều màu, không bị dập nát hay biến dạng.
Thời điểm thích hợp để ấp trứng là vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát, giúp duy trì môi trường ổn định.
Trong suốt quá trình ấp, nhiệt độ cần giữ ở mức 25–28°C, độ ẩm dao động từ 75–85%.
Sau khoảng 7–10 ngày, trứng sẽ nở. Khi vỏ trứng chuyển sang màu trắng đục là dấu hiệu trứng sắp nở, người nuôi cần chuẩn bị lá sắn non để cung cấp cho tằm ngay sau khi nở.
Chăm sóc tằm theo từng tuổi
Chăm sóc tằm theo từng tuổi
Trong chu trình nuôi tằm lá sắn, việc chăm sóc theo từng độ tuổi là rất quan trọng. Ở giai đoạn tằm tuổi 1 (1–4 ngày), tằm cần được cho ăn lá sắn non, mềm và cắt nhỏ, với tần suất 4–5 lần mỗi ngày.
Nhiệt độ nên duy trì từ 27–29°C, độ ẩm 75–80%, mật độ nuôi khoảng 15.000–20.000 con/m².
Đến tuổi 2 (5–8 ngày), tằm có thể ăn lá sắn non đến hơi già, cắt thành miếng vừa phải, cho ăn 4 lần/ngày, nhiệt độ phù hợp là 26–28°C, độ ẩm giảm còn 70–75% và mật độ nuôi giảm xuống 8.000–10.000 con/m².
Khi bước vào tuổi 3 (9–13 ngày), tằm ăn lá sắn già vừa, không cần cắt nhỏ, ăn 3–4 lần/ngày. Nhiệt độ nên ở mức 25–27°C, độ ẩm 70–75%, mật độ còn 3.000–4.000 con/m².
Đến tuổi 4 (14–18 ngày), tằm ăn lá già nguyên lá, 3 lần mỗi ngày, nhiệt độ giảm xuống còn 24–26°C, độ ẩm 65–70% và mật độ còn 1.500–2.000 con/m².
Ở tuổi 5 (19–25 ngày), tằm ăn lá sắn già, nguyên lá, với tần suất 2–3 lần/ngày. Nhiệt độ lúc này chỉ cần 23–25°C, độ ẩm 60–65%, mật độ nuôi giảm còn 600–800 con/m².
Cuối giai đoạn này, tằm bắt đầu giảm ăn và chuẩn bị lên kén, do đó cần chuẩn bị sẵn giá làm kén phù hợp.
Kỹ thuật cho tằm ăn và vệ sinh chuồng trại
Lá sắn dùng làm thức ăn phải tươi, sạch và không chứa dư lượng thuốc trừ sâu. Thời điểm thu hái thích hợp là vào sáng sớm hoặc chiều mát. Sau khi hái, lá cần được rửa sạch, để ráo nước rồi mới cho tằm ăn.
Người nuôi nên phân bố đều lá trên khay nuôi, điều chỉnh khẩu phần tùy theo độ tuổi của tằm và thời tiết từng ngày.
Công tác vệ sinh chuồng trại cũng đóng vai trò thiết yếu. Với tằm lớn tuổi (tuổi 4–5), cần dọn phân 1–2 lần mỗi ngày, trong khi với tằm nhỏ (tuổi 1–3), dọn dẹp có thể thực hiện 2–3 ngày/lần.
Có thể rắc nhẹ vôi bột lên nền nuôi để khử trùng, giúp hạn chế mầm bệnh. Giữ chuồng trại luôn sạch sẽ, thoáng mát không chỉ nâng cao sức khỏe đàn tằm mà còn góp phần đảm bảo năng suất kén về sau.
Tằm lá sắn thường mắc các bệnh như đốm đen, thối mềm, khô cứng và tiêu chảy, gây chậm lớn hoặc chết hàng loạt.
Để phòng bệnh, cần giữ chuồng trại sạch sẽ, khử trùng định kỳ và cho tằm ăn lá sạch.
Khi phát hiện tằm bị bệnh, phải loại bỏ kịp thời, xử lý vệ sinh và điều chỉnh điều kiện môi trường.
Hướng dẫn cách nuôi tằm lấy trứng
Nuôi tằm lấy trứng đòi hỏi kỹ thuật chính xác và sự tỉ mỉ hơn nhiều so với nuôi tằm lấy kén thông thường.
– Chọn giống tằm lấy trứng:
Trước hết người nuôi cần chọn những kén giống đạt chất lượng, tức là các kén có kích thước to, vỏ chắc, đều màu và không bị dị dạng.
Sau khi thu hoạch, kén cần được bảo quản ở nhiệt độ ổn định từ 23–25°C và độ ẩm duy trì trong khoảng 70–75% để đảm bảo nhộng phát triển tốt.
Sau khoảng 12–15 ngày, bướm sẽ bắt đầu nở ra từ kén. Ở giai đoạn này, cần chọn lọc những con bướm giống khỏe mạnh, có cánh đều, không bị dị tật.
Bướm đực thường nhỏ hơn bướm cái, có bụng thon dài và râu lớn hơn, từ đó dễ dàng phân biệt để chuẩn bị ghép đôi.
– Kỹ thuật ghép đôi và thu trứng:
Ghép đôi là bước quan trọng trong quy trình nuôi tằm lấy trứng. Việc ghép đôi nên thực hiện vào buổi chiều mát, khi điều kiện môi trường thuận lợi nhất. Mỗi cặp ghép gồm một bướm đực và một bướm cái.
Thời gian giao phối lý tưởng kéo dài khoảng 4–6 giờ, sau đó tách bướm đực ra. Bướm đực có thể tiếp tục sử dụng để phối giống với bướm cái khác nếu còn khỏe mạnh.
Sau giao phối, bướm cái sẽ được đưa vào túi giấy hoặc hộp nhỏ để đẻ trứng. Thời gian đẻ trứng kéo dài trong khoảng 2–3 ngày và trung bình mỗi con có thể đẻ từ 200 đến 300 trứng.
Khi thu được trứng, cần chuyển sang giai đoạn bảo quản để tránh trứng nở sớm. Nhiệt độ bảo quản lý tưởng là từ 15–18°C với độ ẩm duy trì ở mức 70–75%.
Trong điều kiện này, trứng có thể được giữ trong khoảng 10–15 ngày trước khi đem đi ấp. Kỹ thuật này nếu thực hiện đúng sẽ giúp nâng cao tỷ lệ nở và chất lượng tằm giống cho các vụ nuôi sau.
Hướng dẫn cách nuôi tằm lấy trứng
Thu hoạch và bảo quản kén tằm
Thu hoạch kén là giai đoạn quan trọng trong quy trình nuôi tằm lá sắn. Thời điểm thích hợp để thu hoạch là từ 7–10 ngày sau khi tằm bắt đầu làm kén.
Khi kén chín, chúng thường cứng và phát ra tiếng kêu nhẹ khi lắc do nhộng bên trong chuyển động.
Thu hoạch cần được thực hiện nhẹ nhàng để tháo kén khỏi giá mà không làm hỏng. Sau đó, kén sẽ được phân loại theo kích thước, màu sắc và chất lượng.
Những kén tốt thường to, chắc, đồng đều màu và không có dấu hiệu dị dạng hay thủng.
Sau khi thu hoạch, kén tằm cần được xử lý đúng cách để bảo quản lâu dài. Nhộng bên trong kén cần được làm chết bằng cách phơi nắng 2–3 giờ hoặc sấy ở nhiệt độ 70–80°C trong khoảng 3–4 giờ.
Kén sau đó được đặt trong túi vải hoặc thùng carton và bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, với nhiệt độ từ 20–25°C và độ ẩm khoảng 60–70%.
Kén xử lý đúng cách có thể bảo quản trong 3–6 tháng. Tuy nhiên, để đảm bảo chất lượng tơ, nên chế biến kén sớm sau thu hoạch.
Kết luận
Cách nuôi tằm lá sắn có ưu điểm là chi phí đầu tư thấp, chu kỳ sản xuất ngắn và hiệu quả kinh tế cao, vì vậy nghề nuôi tằm lá sắn đang được nhiều nông hộ lựa chọn.
Hy vọng với những thông tin chi tiết trên đây, bà con nông dân đã có được kiến thức toàn diện về cách nuôi tằm lá sắn và tự tin để bắt đầu mô hình chăn nuôi đầy tiềm năng này.
