Nhận biết chính xác thời điểm lợn nái động dục là yếu tố then chốt quyết định thành công của quá trình phối giống.
Động dục là giai đoạn sinh lý khi heo nái sẵn sàng tiếp nhận phối giống và khả năng thụ thai cao.
Nếu phát hiện dấu hiệu động dục heo nái quá muộn hoặc quá sớm, hiệu quả phối giống sẽ giảm, dẫn đến lãng phí chi phí và công sức.
Tại sao cần nhận biết sớm dấu hiệu động dục ở heo nái?
Khi lợn nái động dục, cửa sổ thụ thai thường chỉ kéo dài từ 24 đến 36 giờ. Nếu phối giống không đúng thời điểm, tỷ lệ đậu thai sẽ giảm đáng kể.
Nhận biết dấu hiệu động dục heo nái sớm giúp người nuôi chủ động chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho việc phối giống, từ việc chọn lọc đực giống phù hợp, đảm bảo sức khỏe nái mẹ đến việc điều chỉnh chế độ dinh dưỡng và chuồng trại.
Ngoài ra nhận biết động dục sớm còn giúp điều phối lịch phối giống hợp lý trong trang trại, tránh hiện tượng quá tải công việc trong một thời điểm, góp phần tối ưu hóa chi phí nhân công và kỹ thuật thú y.
Khi nào lợn nái động dục?
Tùy thuộc vào giống, điều kiện nuôi dưỡng và thể trạng, heo nái có thể bắt đầu chu kỳ động dục đầu tiên từ khoảng 5 đến 6 tháng tuổi, với trọng lượng cơ thể đạt từ 90 đến 100 kg. Tuy nhiên lần động dục đầu tiên chưa nên phối giống.
Thông thường, lợn nái nên được phối giống từ chu kỳ động dục thứ hai trở đi để đảm bảo chất lượng trứng và sự phát triển ổn định của cơ thể mẹ.
Chu kỳ động dục của heo nái kéo dài trung bình 21 ngày và có thể thay đổi theo mùa vụ, dinh dưỡng hoặc tình trạng sức khỏe.
Mỗi chu kỳ được chia thành các giai đoạn: tiền động dục, động dục và hậu động dục.
Trong đó thời điểm phối giống hiệu quả nhất nằm trong giai đoạn động dục, thường kéo dài từ 2 đến 3 ngày.
Dấu hiệu động dục sớm ở heo nái dễ nhận biết
Một số dấu hiệu động dục heo nái phổ biến nhất:
Thay đổi hành vi
Heo nái bắt đầu tỏ ra kích động hơn so với bình thường. Chúng có thể kêu nhiều, ăn ít hoặc bỏ ăn hoàn toàn.
Một số con còn cắn thanh chuồng, ngửi chuồng trại, cọ sát vào tường hoặc các con khác, thậm chí leo lên lưng lợn cùng chuồng như hành vi giao phối.
Nếu có heo đực ở gần, heo nái sẽ tỏ ra quan tâm, tiếp cận và không bỏ chạy như lúc bình thường. Đây là một dấu hiệu quan trọng thể hiện chúng đã sẵn sàng giao phối.
Tư thế đứng yên khi thử đực
Một trong những dấu hiệu động dục heo nái phổ biến để xác định lợn nái động dục là thử bằng đực giống.
Nếu khi tiếp xúc với đực, heo nái đứng yên, dựng tai, ưỡn lưng và đuôi vểnh sang một bên thì đó là thời điểm thích hợp để phối giống.
Ngay cả khi không có đực thật, người nuôi cũng có thể dùng tay ấn nhẹ lên lưng heo. Nếu nó đứng yên trong tư thế chịu đựng, nhiều khả năng nó đang trong thời kỳ động dục mạnh.
Biểu hiện ở âm hộ
Âm hộ heo nái có thể sưng to, đỏ và tiết dịch nhầy trong suốt. Những dấu hiệu động dục heo nái này thường xuất hiện từ 12 đến 24 giờ trước giai đoạn động dục mạnh nhất.
Vài con có thể có dịch nhầy trắng đục nhưng không mùi, cho thấy chúng đang sẵn sàng phối giống.
Quan sát âm hộ cần được thực hiện nhẹ nhàng và vệ sinh để tránh làm tổn thương vùng kín hoặc gây viêm nhiễm.
Thời điểm phối giống heo lý tưởng sau khi nhận biết động dục
Sau khi nhận biết được dấu hiệu động dục heo nái, người nuôi cần xác định chính xác thời điểm phối giống để nâng cao tỷ lệ thụ thai.
- Đối với heo nái tơ, nên phối giống sau 10–12 giờ kể từ lúc thấy tư thế đứng yên.
- Đối với heo nái đã đẻ, nên phối sau 12–24 giờ kể từ khi có biểu hiện động dục rõ.
Thông thường người chăn nuôi phối giống hai lần, cách nhau khoảng 12 giờ để tăng khả năng đậu thai.
Kỹ thuật phối giống cũng cần đúng thao tác và đảm bảo vệ sinh để tránh nhiễm trùng hoặc lây lan bệnh.
Yếu tố ảnh hưởng đến khả năng phát hiện động dục
Không phải lúc nào cũng có dấu hiệu động dục heo nái rõ ràng. Một số yếu tố có thể làm giảm khả năng nhận biết gồm thời tiết, thay đổi chuồng trại, chế độ dinh dưỡng thiếu hụt, hoặc do hậu quả của bệnh lý sinh sản.
Heo nái gầy yếu, thiếu ánh sáng hoặc bị lẫn trong nhóm đàn quá đông cũng có thể làm mờ dấu hiệu động dục.
Để khắc phục điều này, người chăn nuôi nên tạo môi trường sống ổn định, cho ăn đủ chất, bổ sung khoáng và vitamin cần thiết.
Ghi chép nhật ký động dục cho từng con cũng rất hữu ích để theo dõi chu kỳ và phát hiện sớm các bất thường.
Heo đực dùng để phối giống cần có sức khỏe tốt, tinh dịch đạt chất lượng cao. Nái mẹ phải được theo dõi thường xuyên, không mắc bệnh viêm nhiễm và được nghỉ dưỡng đầy đủ sau mỗi lần sinh nở.
Nên thực hiện tiêm phòng và tẩy giun định kỳ để heo nái luôn trong trạng thái sẵn sàng sinh sản.
Kết luận
Nhận biết dấu hiệu động dục heo nái sớm là kỹ năng quan trọng giúp người chăn nuôi chủ động phối giống heo đúng thời điểm, nâng cao khả năng đậu thai và năng suất sinh sản của đàn nái.
Quan sát hành vi, kiểm tra tư thế đứng yên và theo dõi âm hộ, người nuôi có thể phát hiện sớm lợn nái động dục và can thiệp đúng lúc mang lại hiệu quả kinh tế cao cho trang trại.
