Cây đinh lăng từ lâu đã được xem là “nhân sâm của người nghèo” trong y học cổ truyền Việt Nam.
Không chỉ là loại cây dễ trồng, dễ chăm, đinh lăng còn mang lại nhiều công dụng tuyệt vời cho sức khỏe.
Nắm rõ tác dụng và cách trồng cây đinh lăng đúng chuẩn Đông y sẽ giúp bạn vừa có nguồn dược liệu sạch tại nhà, vừa tận dụng tối đa giá trị của loại cây quý này.
Tác dụng của cây đinh lăng trong Đông y
Cây đinh lăng có tên khoa học là Polyscias fruticosa, thuộc họ Nhân sâm. Cây có hình dáng nhỏ, cao khoảng 1–2m, lá kép xẻ lông chim, có mùi thơm nhẹ.
Loại phổ biến nhất là đinh lăng lá nhỏ – thường được dùng làm thuốc trong Đông y.
Từ xa xưa, dân gian đã trồng đinh lăng trong vườn nhà, không chỉ để làm cảnh mà còn sử dụng làm thuốc chữa bệnh. Lá, thân, rễ của cây đều có thể dùng làm dược liệu.
Tác dụng của cây đinh lăng trong Đông y:
- Tăng cường sức khỏe và bồi bổ cơ thể
Theo Đông y, rễ đinh lăng có tính mát, vị ngọt nhẹ, giúp tăng cường sinh lực, nâng cao sức đề kháng.
Đặc biệt cây đinh lăng còn được dùng để bồi bổ cho người mới ốm dậy, suy nhược cơ thể hoặc phụ nữ sau sinh.
- Chống co giật, an thần
Lá đinh lăng có chứa hợp chất giúp an thần, chống mệt mỏi và giảm co giật. Trong dân gian, lá cây được dùng lót giường cho trẻ sơ sinh, giúp bé ngủ ngon, tránh giật mình.
- Cải thiện trí nhớ và tăng cường tuần hoàn não
Một số nghiên cứu hiện đại đã chỉ ra, các saponin trong rễ đinh lăng giúp lưu thông khí huyết, cải thiện trí nhớ và giảm tình trạng căng thẳng mệt mỏi, rất tốt cho người lao động trí óc.
- Hỗ trợ điều trị viêm khớp, đau lưng, tê mỏi
Các bài thuốc từ rễ và lá đinh lăng dùng để ngâm rượu hoặc sắc uống có tác dụng giảm đau, tiêu viêm, hỗ trợ điều trị các bệnh lý xương khớp như đau lưng, tê mỏi tay chân, phong thấp.
- Tăng tiết sữa và lợi tiểu
Phụ nữ sau sinh thường được khuyên dùng lá đinh lăng nấu canh hoặc hãm trà giúp lợi sữa. Ngoài ra loại cây này còn giúp lợi tiểu, mát gan, hỗ trợ đào thải độc tố.
Những bài thuốc dân gian từ cây đinh lăng
Trong y học dân gian, hầu hết các bộ phận của cây đinh lăng đều được tận dụng để làm thuốc:
- Lá đinh lăng nấu canh thịt: Bổ máu, lợi sữa cho phụ nữ sau sinh.
- Đinh lăng ngâm rượu: Dùng rễ ngâm với rượu trắng giúp tăng cường sức khỏe nam giới, trị đau lưng, mỏi gối.
- Lá đinh lăng phơi khô nấu nước uống: Giúp thanh nhiệt, giải độc, mát gan.
- Bài thuốc giảm ho: Lá đinh lăng tươi kết hợp với gừng và mật ong, hấp cách thủy dùng cho người ho lâu ngày.
Lưu ý: Tuy là cây lành tính, nhưng đinh lăng nếu dùng quá liều có thể gây mệt mỏi, hoa mắt. Người dùng nên tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng lâu dài.
Cách trồng cây đinh lăng đúng chuẩn Đông y
Để cây phát triển tốt và có dược tính cao, bạn cần trồng đúng kỹ thuật và chọn giống phù hợp. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về cách trồng cây đinh lăng:
– Chọn giống
Chọn giống đinh lăng lá nhỏ, lá thon, xanh đậm, không bị sâu bệnh. Bạn có thể mua giống hoặc nhân giống từ cành bánh tẻ (cành già vừa phải).
– Thời vụ trồng
Cây đinh lăng nên trồng vào đầu mùa mưa (tháng 5–7) để cây bén rễ và phát triển tốt mà không cần tưới nhiều.
– Chuẩn bị đất trồng
Cây ưa đất tơi xốp, thoát nước tốt. Trộn đất thịt nhẹ với phân chuồng hoai mục và tro trấu theo tỷ lệ 3:1:1. Độ pH đất lý tưởng: 5,5–6,5.
– Cách trồng
Cắt cành bánh tẻ dài khoảng 25–30cm, tước bớt lá. Cắm nghiêng cành vào đất khoảng 10–15cm, giữ ẩm nhẹ 5–7 ngày đầu.
Trồng cây cách nhau khoảng 50–60cm để cây phát triển tán rộng, rễ khỏe.
– Chăm sóc
Ngày tưới 1 lần vào sáng sớm hoặc chiều mát trong 2 tuần đầu. Sau đó 2–3 ngày/lần. Bón lót bằng phân chuồng hoai. Sau 2 tháng bón thúc thêm NPK loãng hoặc phân hữu cơ vi sinh.
Giữ gốc sạch cỏ để cây không bị cạnh tranh dinh dưỡng. Xới đất 2 tháng/lần giúp rễ phát triển tốt.
Cây đinh lăng thường ít sâu bệnh nhưng vẫn có thể gặp nấm hoặc thối gốc trong mùa mưa. Hãy giữ đất khô thoáng, không để đọng nước.
Có thể phun chế phẩm sinh học như Trichoderma nếu thấy dấu hiệu thối rễ.
Khi nào nên thu hoạch cây đinh lăng?
Nếu chăm sóc đúng theo cách trồng cây đinh lăng, á đinh lăng có thể thu sau 6–8 tháng, phơi khô để dùng dần. Rễ đinh lăng nên thu hoạch sau 3–5 năm trồng để đạt dược tính cao nhất. Rễ càng già càng nhiều saponin, phù hợp làm thuốc hoặc ngâm rượu.
Không nên dùng lá đinh lăng đã úa vàng hoặc mọc quá già vì có thể chứa chất không tốt cho sức khỏe.
Không lạm dụng quá nhiều đinh lăng trong thời gian dài (dễ gây mất ngủ, mệt mỏi). Người huyết áp thấp nên thận trọng khi dùng, đặc biệt là rễ đinh lăng.
Kết luận
Tác dụng và cách trồng cây đinh lăng đúng chuẩn Đông y là điều mà bất kỳ ai quan tâm đến sức khỏe tự nhiên và dược liệu dân gian nên tìm hiểu.
Với đặc tính dễ trồng, giá trị y học cao và lợi ích kinh tế đáng kể, cây đinh lăng xứng đáng có mặt trong vườn nhà bạn.
Tuy nhiên cần áp dụng cách trồng cây đinh lăng và sử dụng đúng cách để phát huy hết công dụng mà không gây hại cho cơ thể.
